Live Free or Die Hard

In de jaren negentig had ons land nog een Nederlandse energiesector die vanuit de overheid bestuurd, bestond uit een viertal grote producenten die regionaal georganiseerd waren, een samenwerkingsverband dat ook het beheer had over het energienet en de plaatselijke distributiebedrijven. Overzichtelijk en achteraf gezien ook best nog goedkoop, ondanks de 'rijkdom' op de balansen van de grote bedrijven. We konden al zien in Groot-Brittanië, dat de liberalisering van de energiesector niet werkte. Na opkomst van concurrentie en een lagere prijs zagen we op langere termijn een hogere prijs en het ontbreken van investeringen in de infrastructuur. Logisch, want lange termijn investeringen in de infrastructuur zijn niet de meest voor de hand liggende investeringen die je aan de commerciële sector kunt overlaten, net zomin als je dat kunt doen voor de jarenlange bouw van productiefaciliteiten. We zien hetzelfde in Nederland waar minder dan de helft van de productie nog Nederlands is. Veel productiefaciliteiten zijn in bezit van buitenlandse aandeelhouders. En dat zijn niet de kleinste... zoals RWE, Vattenfall. Redundantie en opvang van mogelijke elektriciteitsdips worden niet meer vanzelfsprekend meegenomen in investeringsbeslissingen. Ze worden dan wel gesignaleerd in meerjaarlijkse overzichten van Tennet die het net beheert, de investeringen moeten toch gedaan worden in een geliberaliseerde markt. Niet vanuit een nationaal aansturend orgaan. We zijn overgeleverd aan buitenlandse producenten: onze lang opgebouwde reservecapaciteit is afgenomen en het is de vraag of er black-start-centrales* in eigen, nationale, handen. Geen wonder dat we nu dus tekorten signaleren in een niet meegegroeid energienetwerk en problemen hebben met de golfbewegingen van de door de natuur opgewekte energie zoals windparken en de vele zonnepanelen die op de Nederlandse daken liggen. Energie gedraagt zich als water en met zo'n 15 - 20% zonnestroomcapaciteit is het veel moeilijker de vraag en het aanbod te reguleren, dan via grotere centraal aangestuurde productie-eenheden. En dat heeft men allemaal niet zien aankomen? 

Qua communicatie kunnen we niet meer zonder ICT, maar ook niet zonder elektriciteit. En ook daar worden we niet alleen wakker van de Chinezen, maar inmiddels ook van de grote big-techbedrijven aan de overkant van de oceaan met de macht die zij hebben op de werking van onze samenleving. Voor onze communicatie zijn we afhankelijk van een netwerk dat buiten onze invloedssfeer ligt en we worden ondertussen van binnenuit uitgehold door de vele ICT-mogelijkheden die totalitaire regimes hebben ingebouwd in onze soft- en hardware van onze communicatie-apparatuur. Het is toch schrikken, dat vorig jaar bleek, dat een groot deel van ons politieke hart in Den Haag afgeluisterd kan worden door niet alleen de mobiele telefoons en apps, maar vooral door het netwerk van KPN dat Chinese onderdelen bevat? KPN notabene... Het enige telecommunicatiebedrijf dat we lang hadden en ook onze keuzestress voorkwam die we nu ervaren met alle aanbieders en toestellen op de markt (die dus vaak niet compatible zijn en ook de chaos in onderlinge communicatie veroorzaken). 

Je kunt geen gesprek meer voeren aan de koffietafel met je telefoon stand-by zonder na dat gesprek bestookt te worden met reclames op social media die aansluiten op de gespreksonderwerpen van daarnet... Banken hebben ellenlange voorwaarden, maar op het moment dat er sprake is van phishing sluit elke bank vergoeding uit, omdat ze in staat zijn via de interpretatie van diezelfde voorwaarden de schuld bij de klant neer te leggen. Je bent er immers zelf 'ingetrapt'. Systemen zoals die van de belastingdienst nemen inmiddels de ambtenaren over, net zoals we dat zien bij andere 'schandalen'. Denk bij afhankelijkheid van systemen aan de uitval van het openbaar vervoer in Amsterdam vorig jaar door een 'eenvoudige' storing in het systeem. Het ontregelde meer dan een dag geheel Nederland. We weten zoveel en toch zo weinig en toch zijn we bereid, dat wat we weten aan AI over te laten. We weten nog niet eens zelf hoe onze eigen hersenen werken qua complexiteit, waar ons bewustzijn vandaan komt en hoe ons immuunsysteem en zenuwstelsel werken. We lopen onszelf voorbij. Wat mij betreft is en blijft ICT en het verlengde daarvan een hulpmiddel dat ondersteunt, niet dat ons overneemt. En wat betreft communicatie; dat hoort een onderdeel te zijn van onze 'veiligheid'. Dat betekent, dat je andere selectiecriteria hanteert die je toestaat in ons land voor 'import' die rekening houdt met onafhankelijkheid.

Water is sinds eeuwen een kracht die Nederland probeert te beheersen. En daar zijn we goed in, of in ieder geval dat waren we. De steeds meer voorkomende hoosbuien met hoeveelheden regen -die onze natuur, onze woningen en onze riolering niet aankunnen-, de tegelijkertijd optredende droogteperioden, het vergt een andere aanpak die veel zal vragen van investeringen in infrastructuur, landschapsinrichting en wijze van bouwen. Maar daar wil ik het nog niet eens over hebben. Ons drinkwater blijkt ook een probleem te gaan worden in de toekomst, onder andere als gevolg van die droogteperioden. In het nabijgelegen Nord-Rhein Westfalen liggen bruinkoolmijnen, dagbouw, waarvoor het water wordt weggepompt en er daardoor een rechtstreeks verband is met de beschikbaarheid van het grondwater in de regio Midden-Limburg. De vervuiling van de rivieren die vanuit het buitenland ons land binnenstromen, zoals de Maas, heeft een directe impact op onze waterzuivering. Net zoals de beheersing van dammen, sluizen en stuwen dat ook hebben voor de regulering van hoog water. En toch is ons drinkwater nog hartstikke goedkoop. Kijk maar eens om je heen hoeveel mensen ondanks de waarschuwingen hun groene grasveldje willen behouden en er maar op los sproeien. Hoeveel zwembaden met water uit de waterleiding worden gevuld, hoeveel mensen eigen waterputten hebben. En hoe wij het water gebruiken voor het doorspoelen van de wc en het douchen. Als er nou een voor de hand liggend mechanisme zou zijn om het waterverbruik te reguleren, dan is het het prijsmechanisme. Je hoeft maar even terug te kijken naar de gas- en elektriciteitsprijzen van de afgelopen jaren hoe dat het gebruik beïnvloedde. Water is veel te goedkoop om je druk over te maken maar veel te kostbaar voor onze toekomst. Daarnaast is de samenwerking met de ons omringende landen van belang om ons water zo schoon mogelijk te houden en te kunnen doen aan waterbeheersing. Daar is geen ontkomen aan. Het water houdt niet op aan de grenzen...

Daar komt nog een factor bij dat we door de wereldwijze handel al lang als land niet meer soeverein zijn. Het Instituut Clingendael gaf er op tv een interview over tijdens coronatijd. Ik vond het indrukwekkend te horen hoe onze soevereiniteit wordt beïnvloed door de macht van grote, internationale bedrijven. We weten van de grote bedrijven Shell, Unilever en Tata Steel hoe zij een grote vinger in de pap hebben in het Nederlandse beleid terwijl hun hoofdkantoren en hun aandeelhouders allesbehalve Nederlands zijn. We weten hoe ons beleid wordt beïnvloed door het buitenland als we kijken naar het in Nederland gevestigde ASML. Je merkt het aan de behandeling in de Tweede Kamer als het gaat om investeringsondersteuning en subsidies om buitenlandse bedrijven hier te houden vanwege de grote afhankelijkheid die we ervaren. We gaan ervoor door de knieën vanwege verwachte werkloosheid, vanwege marktposities en internationale handel, ook als we al lang weten, dat de gezondheid van onze mede-Nederlanders eronder leiden. Bewezen, met onderzoeken. 

Kortom, ik beveel onze volksvertegenwoordigers in de Tweede Kamer, de kabinetsleden en de vierde macht - de ambtenaren - aan met z'n allen te kijken naar Die Hard IV en dan even vergeten dat het hier om een gedateerde film gaat met een hoog entertainmentgehalte. Als Hollywood het kan bedenken, dan wordt het toch tijd om de ver doorgevoerde neoliberale beslissingen op het gebied van basale sectoren die te maken hebben met onze bestaanszekerheid en onafhankelijkheid als staat te herzien. Daarvoor hoeven we niet alleen te kijken vanuit het perspectief van oorlog, naar de invloed van Brussel of een vinger te wijzen naar Trump. Onze soevereiniteit staat al veel langer op het spel door keuzes die we zelf gemaakt hebben.

* Black start centrales zijn centrales die zelfstandig kunnen opstarten als het elektriciteitsnet is uitgevallen doordat zij hun eigen opgewekte energie kunnen inzetten om te kunnen opstarten.