Agora door de perspectiefbril organisatiekunde
Besturing, structuur, cultuur en verandermanagement
Uiteindelijk plaats ik hier na wikken en wegen blogs over mijn organisatiekundige en veranderkundige kijk op Agora-scholen. Dit is mijn expertise én mijn passie. De afgelopen jaren kon ik het niet laten om regelmatig de pijnpunten te benoemen die ik zag door de enorme groei van Agora-scholen. Heeft het geholpen? Dat weet ik niet. Vaak voelde ik me een roepende in de woestijn. Tegelijkertijd werd me steeds duidelijker hoe eigenzinnig en versnipperd de onderwijssector is als het gaat om advies van buitenaf – zeker over onderwerpen waar men zelf weinig kennis van heeft.
Om iemand effectief te kunnen helpen, moet diegene dus geholpen willen worden en zich dus allereerst bewust zijn van een probleem... Het voelt echter als een gemis om mijn kennis niet te delen. Tegelijkertijd voel ik een verantwoordelijkheid om, door mijn kennis te delen, de kans op solide Agora-scholen te vergroten. Mijn drijfveer is dat er een krachtig, landelijk netwerk van Agora-scholen blijft bestaan, dat op een passende organisatorische manier de mooie filosofie van Relationeel Autonoom Leren ook werkelijk tot uitvoering brengt. Want dát is uiteindelijk de bedoeling!
Ik ben in hart en nieren een organisatiemens. Ooit werkte ik als managementconsultant bij een van de grote internationale adviesbureaus en heb ik diverse interne adviesfuncties bekleed binnen verschillende organisaties. Ik hou ervan om stukjes van de puzzel bij elkaar te brengen, zodat iedereen binnen een organisatie zijn plek vindt en écht bijdraagt aan het geheel. Mijn devies is dan ook: binnen een goed functionerende organisatie voelt elke medewerker zich een echte ondernemer!
Het was voor mij dan ook onmogelijk om bij Wings Agora Roermond níet door mijn organisatiekundige perspectiefbril te kijken naar hoe de organisatie in elkaar zat en hoe deze kon groeien. Mijn allereerste notities over Agora waren schetsen van de schoolorganisatie in organisatiekundige termen. Met deze notities ging ik naar school toen ik werd uitgenodigd om als ouder mee te denken. Nu, bijna tien jaar later, blijken deze schetsen nog steeds te kloppen.
In de jaren 2021, 2022 en 2023 schreef ik diverse artikelen over de blauwdruk van een Agora-school en de groeifasen die zij doormaken. Wat ik ontdekte, is dat je in deze verschillende fasen de focus op andere onderdelen van de organisatie legt en dat elke fase vraagt om een aangepast coördinatiemechanisme en een bijbehorende vorm van sturing. Alleen zo kan een school volwassen worden en continuïteit waarborgen. Cruciaal hierbij zijn een passende — en andere dan traditionele — onderwijscultuur en verandermanagement.
Toch kiezen veel Agora-scholen (on)bewust voor een ‘harkjesstructuur’ zodra onderlinge afstemming, zoals in het begin met een klein team, niet langer effectief is als de school groeit. Onderlinge afstemming is een populaire manier om kleine, innovatieve organisaties te coördineren omdat het zorgt voor flow en veel autonomie. Maar naarmate de organisatie groeit, wordt dit onhandelbaar. Veel Agora-scholen hanteren het door de Vereniging van Agora-Onderwijs (VAO) gepromote teamgericht organiseren (TAO) om hun organisatie vorm te geven in structuur en besturing. Echter ontbreekt hierin vaak de noodzakelijke cultuurverandering en de ontwikkeling naar een andere vorm van professioneel handelen die eronder moeten liggen. Dat is de basis om TAO ook gericht te kunnen toepassen zonder dat het een nieuwe vorm van een hiërarchie wordt of door medewerkers als zodanig wordt ervaren. Het zomaar toepassen van TAO zonder verandermanagement dat rekening houdt met een cultuurverandering en de groeifasen van de school zorgt ervoor dat je de kans misloopt om een echt passende, typisch Agoriaanse organisatievorm te creëren.
Agora is geen gewone school die werkt volgens gestandaardiseerde processen en resultaten zoals gebruikelijk binnen het Ministerie van Onderwijs, met meestal een hiërarchische vorm van besturing. In plaats daarvan is Agora een netwerkorganisatie waarin professionals nieuwe vaardigheden moeten ontwikkelen om Agora-coach te worden en op een andere manier samenwerken dan in het traditionele onderwijs om Relationeel Autonoom Leren tot zijn recht te laten komen. Het leren vindt niet plaats binnen de muren van de school of in klaslokalen; de focus ligt juist op het verbinden van de school met de buitenwereld en het binnenhalen van externe kennis en ervaringen. Dit vraagt om een andere manier van organiseren, een andere cultuur en een daarbij passende stijl van leidinggeven en communiceren.
Binnen zo’n netwerkorganisatie is het bovendien belangrijk om goed na te denken over de betrokkenheid van ouders en andere belanghebbenden bij de leeromgeving. Hoe geef je hen een betekenisvolle plek binnen de organisatie? Wat is daarvoor nodig? Ruim een jaar heb ik, samen met een aantal andere ouders, intensief vormgegeven aan ouderparticipatie bij Wings Agora Roermond. De lessen die we hieruit hebben geleerd, verwerkte ik in een artikel dat nieuwe scholen kan inspireren.
Kort door de bocht schets ik hierboven de succesfactoren zoals die al decennialang bekend zijn in de organisatiewetenschappen en die ook nu nog worden gebruikt door gerenommeerde bedrijven om organisaties door te lichten voor advies. In onderstaande blogs neem ik je graag verder mee in mijn kijk op de Agora-organisatie, bekeken door mijn organisatiekundige bril voor specifieke onderwerpen.
- blogs volgen binnenkort -