We komen van ver!

“We komen van ver" zegt Jan Fasen, een van de founding fathers en schoolleider van Agora Roermond. “Met als enige het kader dat wat we wilden vernieuwen in het traditionele onderwijsmodel zijn we samen in het bootje gestapt zijn om een nieuwe onderwijsvorm te ontwikkelen! Het is een hele verantwoordelijkheid en het kost energie, lef, moed en gewenning om je aan zo’n nieuw idee te wagen. Met als huidig resultaat een mooi team aan mensen dat gezamenlijk de verantwoordelijkheid neemt om ‘dat te doen, wat belangrijk is voor het kind’!”

Met “Hoe ontwar ik de knoop tussen top-down en bottom-up sturing?" typeert Jan het zoeken naar de balans tussen facilitering en het bewaken van de visie door schoolleiding enerzijds en het geven van vrijheid en ruimte aan de coaches voor zelforganisatie en zelfsturing anderzijds. “Je wil als schoolleider niet meer van bovenaf opleggen hoe het moet. Wat sturing en bemoeienis wel en niet is en hoe autonomie ingevuld kan worden, dat moet je met elkaar uitzoeken.” [vi]

Ik ga in gesprek met Tim Slot en Richard Coenen, ontwikkelaars die in het bootje gestapt zijn en coaches van het eerste uur. Ik hoor hun verhaal over de ontwikkeling van Agora, over hun invulling van coaching en hoe Agora zich verder kan ontwikkelen. Verhalen waar ik enthousiast van word. Met mijn eigen ervaring als werknemer ken ik het gevoel dat je je eigen plek nodig hebt in de organisatie waar je werkt. Dat je het gevoel hebt een wezenlijke bijdrage te leveren als jezelf en uitgedaagd wil worden. Beide heren die ik spreek hebben hun stempel gedrukt in de ontwikkeling tot nu toe en laten hun eigen unieke zelf horen met ideeën over de toekomst. Van de rol van ‘pater familias’ en ‘doelgericht werken’ tot verschillende ‘brainfogs’ over doorontwikkeling van instrumenten voor ‘sturing’. Ik hoop die ideeën dan ook terug te gaan herkennen binnen Agora. Tegelijkertijd vraag ik me af: “Hoe realiseer je dat dan?” met die zelfsturing en zelforganisatie?

Zijn de 23 coaches allemaal kapitein op hetzelfde schip? Hoe autonoom zijn de coaches met hun eigen ideeën? Wat is het totale plaatje? Hoe ontstaat er een team dat zichzelf organiseert als er geen leiderschap is? Hebben we niet een regelmatig wisselend team van coaches nodig –net als in het begin- dat specifiek de ontwikkeltaken op zich neemt? Is er geen leider nodig die het team trekt? Met de ervaring van werkgeverschap weet ik hoe fijn het is als iemand zich ‘ondernemer voelt’ binnen je bedrijf, maar ook hoe belangrijk het is dat je daar eerst met elkaar vaststelt en van elkaar begrijpt welke koers je wil varen en hoe! En wie bepaalt dan de koers? Waar zit de ‘knoop van Jan’?

Ik spreek hier met Rob Houben over, teamleider van Agora. Een van mijn brandende vragen is: “Wat is jouw rol als teamleider van Agora?” Het woord teamleider suggereert immers een leidende, besluitvormende functie zoals op andere scholen en dat past toch niet echt bij de visie van Agora? Rob antwoordt: “Ik word dan wel regelmatig aangekeken als degene die een besluit zou moeten nemen omdat ik teamleider ben, maar dat is niet de bedoeling!” Er is bij Agora ‘tijdelijk’ een ‘teamleider’ vanwege de ontwikkeling van Agora; Rob ziet het als zijn belangrijkste taak te filteren wat er van buiten naar binnen komt zodat de coaches en vakexperts zo goed mogelijk hun werk kunnen doen, zelfsturend en zelforganiserend. Een faciliterende rol dus! Ook hier speelt natuurlijk ‘de knoop van Jan’ een rol; Wanneer wordt het ervaren als facilitering en wanneer als bemoeienis?

Coaches leren en ontwikkelen zich bij Agora, individueel en als team. Zo is er de komende jaren een traject ‘didactisch coachen’ en kennen de coaches hun eigen challenges. “Het is belangrijk dat elk personeelslid van Agora perspectief heeft, zich kan en mag ontwikkelen en zijn eigen uitdagingen mag aangaan” vertelt Rob. “De coaches hebben gezamenlijk ‘een eclectische mix’ van beroepen, hobbies, interesses en passies”, aldus Rob, “… en ook de vakexperts krijgen de ruimte zich te ontwikkelen. Zij worden gecoached om vanuit hun eigen ‘startpositie’ binnen Agora zich verder te kunnen ontwikkelen en leren onderling van elkaar.” De toevoeging “Je hebt geen 23 kapiteins in de stuurhut als ieder zijn eigen kwaliteiten kent, als deze worden (h)erkend in de groep en worden ingezet” zorgt voor een aha-effect…

Dus... als ik het goed begrijp, dan zorgt autonomie en ontwikkeling van de coaches binnen het team voor de zelfsturing en zelforganisatie van Agora. En dat gebeurt door inzet van ieders beste kwaliteiten binnen het team. Dat herken ik terug uit de gesprekken met Tim en Richard. In beide communities zijn de (ontwikkel)taken verdeeld onder de coaches voor doorontwikkeling van Agora, maar dus ook op die gebieden waar zij zelf voor kiezen en waarop zij zich willen ontwikkelen. Dat is de invulling van zelfsturing en zelforganisatie.

Normaal gesproken worden zelfsturing en zelforganisatie vooral toegepast in kleinere en langzaam groeiende organisaties in een dynamische omgeving omdat het belangrijkste coördinatiemechanisme onderlinge afstemming is. Agora is niet klein en groeide afgelopen jaren niet langzaam. De regels van overheidswege zijn rigide, ondanks de enorme wens en noodzaak tot innovatie. De grote groei van Agora van afgelopen jaren was ‘niet de bedoeling’ en heeft daarmee grote druk gelegd op het team van coaches om zelf te sturen en te organiseren langs de weg van ‘olievlekwerking’!

Eigenaarschap is en blijft daarmee de kern van Agora. Door voor zelfsturing en zelforganisatie te (blijven) kiezen borgt Agora de groei van haar organisatie. Wat daarvoor nodig is? Zoals Jan Fasen het aangaf in zijn gesprek: “Wat ik zeker zo opnieuw zou doen is het geven van vertrouwen, autonomie en verantwoordelijkheid aan het team van coaches.” Dus kan het anders? Nee, zoals ik het begrijp van Jan kan dat niet zonder de visie van Agora geweld aan te doen.

Het tempo van de ontwikkeling van Agora zou dus logischerwijze de groei en ontwikkeling van het team aan coaches en vakexperts moeten volgen. De organisatie kan niet sneller groeien dan dat de coaches zelf kunnen groeien. Met het stabiliseren van het leerlingaantal dit jaar en ook volgend jaar is er ruimte voor de coaches en vakexperts om gezamenlijk door te pakken op de ingeslagen weg. Ik wens hen dan ook een grote portie energie, lef, moed èn geduld en gewenning om dat te kunnen blijven doen!

Dankjewel geïnterviewden voor jullie tijd, passie en openheid! Zoals altijd ervaar ik autonomie bij Agora om mijn eigen challenge op te pakken en krijg ik het vertrouwen en de daarbij behorende verantwoordelijkheid om een blog te schrijven over het onderwerp dat ik kies en wil plaatsen op de website. Ook als ouder ervaar ik daardoor de kans mee te groeien met en bij Agora! In mijn eigen tempo! Niet te geloven dat het amper 4 jaar geleden is dat mijn oudste gestart is bij Agora en ik daarmee Agora-ouder ben geworden. En dan mijn laatste blog met de zelfs voor mij verrassende titel ‘Weg met dat diploma!’ Dat had ik een aantal jaren niet gedacht! We komen van ver…

[i] Prof. Dr. Jos Claessen,Tegels van Agora, Verslag van het eerste jaar van een grensverleggende onderwijsinnovatie, Open Universiteit, Heerlen, januari 2016

[ii] Sjef Drummen, Jan Fasen, Bert Martens, Bert Sterken, Visiedocument Agora Roermond, juni 2013

[iii] Lees meer over de visie over schoolleiderschap in het interview met Jan Fasen ‘Wat is dit een mooie tijd om schoolleider te zijn!’ , Operation Education, 26 juni 2019, via: https://operation.education/wat-is-dit-een-mooie-tijd-om-schoolleider-te-zijn/